🧱 Scratch ile Kodlamaya Giriş | Kids&Kods

📘 Kurs Açıklaması

Scratch, kodlamaya girişin en renkli ve eğlenceli yollarından biridir. Çocuklar sürükle-bırak yöntemiyle algoritmaları öğrenir ve kendi hikâyelerini ya da oyunlarını oluşturur.

📚 Bu kursta neler öğreneceksiniz?

Bu kursta çocuklar, sürükle-bırak kodlama ile algoritma mantığını öğrenir, kendi interaktif oyun ve hikâyelerini tasarlamayı deneyimler. Ayrıca problem çözme ve yaratıcı düşünme becerilerini geliştirme fırsatı bulurlar.

``

• Scratch Nedir?

Günümüz dünyasına ayak uydurabilmek adına teknoloji okuryazarlığı temel becerisine hakim olmamız gereklidir. Bu beceriye sahip bireylerin eğitim ve iş dünyasında ön plana çıktıkları bilimsel olarak kanıtlanmıştır. Dijital çağda bu beceriyi edinmek kodlamayı geleceğin dili olmaktan çıkarıp temel beceriye dönüştürmemiz gerekmektedir. Peki çocuklarımızı bu karmaşık kod satırları arasında kaybolmadan bu dünyaya nasıl adapte edebiliriz?

Cevap: Scratch

Scratch alışılagelmiş geleneksel program dilleri gibi karmaşık söz dizilimlerini ezberleme zorunluluğu içermeyen tamamen görsel bir platformdur. Yapboz parçalarına benzeyen yapısı ile kendi dijital projelerini oluşturmaya yardımcı olur.

• Scratch Kim Tarafında Geliştirildi?

Teknoloji devlerinin yetiştiği dünyanın en iyi teknoloji üniversitesi olan, teknolojinin kalbi diye anılan ABD'deki Massachusetts Teknoloji Enstitüsü (MIT) bünyesindeki Lifelong Kindergarten Group tarafından geliştirilmiştir.

• Scratch Nedir ve Kullanım Amacı Nedir?

Scratch genellikle 7-16 yaş arası çocuklar ve kodlamaya yeni başlayanlar için tasarlanmış bir blok tabanlı bir program diline sahip bir platformdur. Temel kullanım amacı; sadece kod öğretmek değil 21.yy becerilerini çocuğa kazandırmaktır. (Yaratıcı düşünme, analitik düşünme ve problem çözme vb.)

Scratch ile uğraşan çocuklarda baya şeyler gelişiyor aslında. Mesela çoğu zaman kodlar ilk seferde çalışmıyor, hatayı bulup düzeltmeye çalışıyorlar. İşte o anlarda sistematik düşünmeyi öğreniyorlar. “Bu kukla neden gitmiyor, skor neden artmıyor?” derken farkında olmadan problem çözme yetenekleri gelişiyor.

Bir de yaratıcılık kısmı var tabii. Scratch sadece kodlamak değil, kendi fikirlerini ortaya koymak da var işin içinde. Kostümler, karakterler, animasyonlar, hikaye akışı… Çocuklar her şeyde kendilerine özgü bir şeyler üretmeye çalışıyor. Öyle olunca düşüncelerini ifade etmenin tonlarca yolunu keşfediyorlar.

Algoritmik düşünme diye bir şey de var, aslında çocuklar farkında olmadan öğreniyor bunu. Projeyi adım adım yapıyorlar, kod bloklarını sıraya koyuyorlar. Küçük küçük adımlar atıyorlar, böylece karmaşık şeyleri çözmek onlar için kolaylaşıyor.

Scratch’in çevrimiçi ortamı da ayrı bir güzellik. Çocuklar projelerini paylaşıyor, başkalarınınkine bakıyor, yorum yapıyor, beğeniyor… Hem geri bildirim alıyor hem birlikte bir şeyler üretmeyi öğreniyor.

Bir de medya okuryazarlığı var tabii. Animasyon, ses, efekt, yazı… Her şeyi kullanıyorlar, tanıyorlar, analiz ediyorlar. Böylece görselleri ve sesleri nasıl kullanacaklarını öğrenmiş oluyorlar.

Hep bahsettiğimiz şu 21. yüzyıl becerileri var ya, aslında boş laf değil. Günümüz dünyası artık dijital bilinçle hareket eden, teknolojiye ayak uydurabilen insanlara ihtiyaç duyuyor. Yani mesele sadece bilgisayar bilmek değil; karşısına çıkan bir problemi yaratıcı bir şekilde çözebilmek, yeni fikirlere açık olmak da gerekiyor.

MEB de, ÖSYM de, TÜBİTAK da bu konunun altını özellikle çiziyor. Çünkü bu becerileri erken yaşta kazanan çocuklar, hem eğitim hayatında hem de ileride iş dünyasında ciddi anlamda bir adım önde başlıyor. Kısacası, geleceğe hazırlıklı olmak tam da bu becerilerle mümkün.

• Scratch Platformunun Özellikleri

Görsel Blok Tabanlı Programlama Dili: Net tanımlanan kod blokları metin yazmak yerine yapboz gibi parçaları biraraya getirerek kod yazma ihtimalini en aza indirmeye çalışmaktadır.

Kuklalar (Sprites) ve Sahne (Stage): Programın karakterleri Kukla olarak adlandırılırken, arka planı Sahne'dir. Bu görseller nesne yönelimli yaklaşım ile soyut programlamayı somutlaştırmaktadır.

Çoklu Dil Desteği: Uluslararası bir platform olması nedeniyle birçok dil seçeneği sunmaktadır.

Çapraz Platform: Platform hem çevrimiçi hem çevrimdışı kullanılabilmektedir.

• Scratch Nasıl Kullanılır?

Scratch’in arayüzü aslında oldukça basit. Ekranın bir tarafında sahne, diğer tarafında kod paketleri ve kodlama alanı yer alıyor. Sahne, projeni çalıştırdığın yani hareketlerin ve animasyonların göründüğü kısım. Kod paketlerinde projeni oluşturmak için gereken tüm kod blokları bulunuyor. Kodlama alanı ise bu blokları birleştirip hareket ettirdiğin yer diyebiliriz.

Scratch’in kütüphanesinde bir sürü kukla (karakter) ve sahne (dekor) seçeneği var. Ama diyelim ki istediğin karakteri bulamadın, sorun değil. Bilgisayarındaki bir görseli yükleyebilir ya da kendi çizimini yapıp projene ekleyebilirsin.

Bir fikir arıyorsan, Keşfet kısmı tam sana göre. Burada diğer kullanıcıların hazırladığı projelere bakabilir, beğendiğin projelerden ilham alabilir ya da kendi projen için yeni fikirler çıkarabilirsin.

Her kodlama adımından sonra projenin nasıl gittiğini görmek istiyorsan, yeşil bayrağa tıklayarak test edebilirsin. Böylece nelerin doğru çalıştığını, neleri düzenlemen gerektiğini kolayca fark edebilirsin.

• Scratch Programlama Kavramları

Scratch’te bazı temel kavramlar var, çocuklar bunları oyun oynar gibi öğreniyor aslında. Mesela döngü var; bir hareketin ya da olayın tekrar etmesini sağlıyor. Yani karakter mesela sürekli yürüsün istiyorsan, döngüyle yapıyorsun.

Değişken kısmı genelde oyunlarda puan tutmak için kullanılıyor. Skor artıyor, azalıyor… hepsi değişkenlerle ayarlanıyor.

Bir de matematiksel kavramlar giriyor işin içine. Derece, yön, açı gibi şeyler… karakterin ne tarafa döneceğini, hangi açıyla hareket edeceğini ayarlarken hepsi kullanılıyor. Farkında olmadan çocuklar bu kavramları öğrenmiş oluyor.

Koşul dediğimiz şey, bir olayın olup olmadığını kontrol ediyor. Mesela “eğer skor 10 olduysa” ya da “eğer kukla kenara değdiyse” gibi durumlar. Gerçekleşirse bir şey oluyor, gerçekleşmezse başka bir şey.

Bir de algılama var, o da karakterlerin birbirine ya da fareye değip değmediğini kontrol ediyor. Yani kısaca, karakterler çevreleriyle nasıl etkileşime girecekse, hepsi bu mantıklarla kuruluyor.

• Scratch ile Nasıl Oyun Yapılır?

Karmaşık programlama kavramlarını somut bir oyun haline getirmek için 4 adımdan geçmemiz gerekir;

1. Adım - Fikir Belirleme: Bu kısmda yaratıcılığımız inovatif düşüncelerimizi belirlediğimiz kısımdır. Projenin hangi amaca yönelik yapılması gerektiğini belirlemek adına önemli bir adımdır. Senaryoyu ve senaryo sürecinde kullanılacak kuralları, görselleri belirlemek.

2. Adım - Algoritma Oluşturma: Kuralları belirledikten sonra projenin mantıksal akışını sağlamamız gerekir. Bu akışı oluştururken talimatları küçük parçalara ayırarak hatamızı en aza indirmeye çalışmalıyız.

3. Adım - Hataları Belirleme: Projeyi çalıştırıp nasıl davrandığını görmek, hata varsa nerede olduğunu fark etmek ve onları düzeltmeye çalıştığımız bölümdür aslında. Yani bir nevi deneme-yanılma süreci. Çocuklar burada sabretmeyi, mantık yürütmeyi ve her hatanın aslında öğrenmenin bir parçası olduğunu fark ediyorlar.

4. Adım - Paylaşma ve Geliştirme: Projenizin son haline karar verdikten sonra diğer kişiler ile paylaşmasını ve bu konuda geri dönüt alarak projeyi nasıl ve ne kadar daha geliştirebileceğini göreceği adımdır.

• Scratch Kurulumu Nasıl Yapılır?

Scratch’e çevrimiçi girmek istiyorsanız, Google’a “Scratch” yazıp çıkan sonuçlardan https://scratch.mit.edu/ adresine girmeniz yeterli. Buradan direkt projelerinizi oluşturabilir, kaydedebilir ve paylaşabilirsiniz.

• Scratch JR Nedir? ve Kaç Yaş İçin Uygundur?

Bir de Scratch Junior var, belki duymuşsundur. Scratch’in daha küçük yaşlar için hazırlanmış hali diyebiliriz. 5-7 yaş arasındaki çocuklara hitap ediyor. Okuma yazma bilmelerine bile gerek yok çünkü her şey sembollerle hazırlanmış. Çocuk o sembolleri birleştirerek kendi hikayesini anlatıyor, karakterleri hareket ettiriyor, sesler ekliyor… yani küçük yaşta bile kendi animasyonunu yapabiliyor. Tabletten ya da telefondan indirip hemen başlayabiliyor olmaları da işin en güzel kısmı, çünkü bu yaşta bilgisayar değil de tablet kullanmak onlar için daha rahat oluyor.

Ama Scratch Junior sadece oyun gibi bir uygulama değil. Aslında çocukların düşünme, deneme, üretme becerilerini geliştiren bir köprü. Kod yazmayı öğretmiyor sadece; çocuk kendi fikrini nasıl hayata geçirir, onu öğretiyor biraz da. Bir karakteri hareket ettirirken, bir hikayeyi planlarken farkında olmadan problem çözmeyi, sabretmeyi öğreniyor.

Geleceğin mühendisleri, yazılımcıları, girişimcileri bu çocukların arasından çıkacak işte. Çünkü onlar sadece kod ezberlemiyor, kendi fikirlerine güvenip bir şey üretmeye cesaret ediyorlar.

Yazar: Beyza ALBAYRAK

Scratch Eğitmeni